مروری بر کتاب معاویه از عربستان تا امپراتوری

در تاریخ اسلام کمتر چهره و شخصیتی را می‌توان سراغ داشت که همچون معاویه با وجود بهره‌مندی از موقعیت و امتیازات ویژه–در ادامه اشاره خواهد شد-که نهایتاً موجبات رسیدن وی به جایگاه ریاست و پادشاهی طولانی مدت اسلامی گردید اما مخالفت‌ها و انتقادات همواره بخش بزرگی از شخصیت این چهره را به خود متوجه می‌دارد.

مهم‌ترین موقعیت‌های فرصت آفرین معاویه عبارت بودند از:

.خانواده و پدرش که شخص ابوسفیان بود جایگاه ویژه‌ای در تجارت و ارتباط با طوایف و قبایل مختلف داشته و از بزرگان قریش بود. برخی نیز ابوسفیان را از حکام قریش دانسته‌اند و نیز او را در زمره چهار نفری می‌شمارند که فرمانشان نافذ بود.

2.پذیرش اسلام توسط ابوسفیان که در سال هشتم قمری به همراه خانواده و در آستانه فتح مکه توسط پیامبر(ص) اتفاق افتاد و از سوی پیامبر(ص) طلقاء خوانده شدند یعنی کسانی‌که به اجبار و اکراه و ناچارا اسلام را پذیرفتند و در واقع بایستی اسیر جنگ و غنیمت رسول ا.. باشند اما پیامبر اسلام(ص) آنها را به سبب اسلام آوردنشان آزاد نمود.

قبول اسلام توسط ابوسفیان و معاویه و خانواده‌اش به پذیرش هویت تازه برای آنها و ورود در صفوف مسلمین و نقش‌پذیری‌شان در جامعه نوپا کمک کرد که توانست موجبات اثرگذاری بیشتر آنها بر مردم و ارتباط با قبایل قدیمی گردد.

3. در خصوص عنوان خال المومنین که مورخان اهل سنت همچون ابن عساکر و دیگران گفته‌اند به جهت وصلت پیامبر اسلام(ص) با خانواده ابوسفیان، اهل سنت به معاویه لقب خال المومنین داده‌اند. در این رابطه هم که چنین عنوانی می‌توانسته ذهنیت اعراب و مسلمانان را به خود متوجه دارد باید اشاره کرد از میان همه برادران همسران پیامبر(ص)، معاویه تنها کسی بود که مشهور به خال المومنین شد هر چند محققین دلیل این امر را تلاش حکایت گویان آن زمان جهت تثبیت جایگاه معاویه و لزوم فراموشی افکار از گذشته وی دانسته‌اند تا جایی که ابن حجر به نقل از علمای بزرگ اهل سنت تمام فضایل معاویه را ساختگی دانستند.

صرف‌نظر از بهره برداری‌های سیاسی و اجتماعی در حاکمیت بر اذهان عموم در استفاده از چنین القابی، سوال جدی آن است که پس چرا برادر همسر معروف پیامبر(ص)که عایشه نام داشت و محمد بن ابابکر است و در رکاب علی(ع) سخت پیکار نمود و شهید شد خال المومنین نبود؟ آیا خواهر ایشان که عایشه همسر پیامبر(ص) بود درجه کمتری از خواهر معاویه داشت؟ یا پدر عایشه که ابوبکر خلیفه نخست شناخته شد مقام کمتری از ابوسفیان دارد؟