انقلاب فلسفی کانت (درآمدی کوتاه به نقد عقل محض)

کانت، پروژه نقدی خود را در اواخر دوره روشنگری کامل کرد. او پیش از آن در مقاله «روشنگری چیست؟» بیان کرده بود که روشنگری «همانا به­در آمدن انسان است از دوره کودکی­ای که گناهش به گردن خود او است»  و کودکی به معنای «ناتوانی از به­ کار گرفتن فهم خود بدون راهنمایی دیگران …» است.

کانت شعار روشنگری را اینگونه اعلام کرد: «جسارت آن را داشته باش که فهم خود را به­کار گیری». او در مقدمه ویرایش نخست نقد عقل محض اشاره می­ کند زمان ه­ای که او در آن زندگی می­ کند، زمانه نقد است و همه چیز باید به آن گردن نهد.

 بدین ترتیب، کانت در مسیر روشنگری دست به کاری سترگ زد و آن «نقد قوه عقل به طور کلی در خصوص همه شناخت­ هایی که …این قوه، مستقل از هر نوع تجربه، می­ تواند در کسب آنها بکوشد» بود.

او در همین مقدمه، فرجام کار را تصمیم­ گیری درباره امکان یا امتناع مابعدالطبیعه اعلام می­کند. بنابراین کانت می­ خواهد کارکرد قوه عقل را زمانی که در انواع شناخت­ ها به­ کار گرفته می­ شود و مدعی یکه­ تازی در میدان شناخت می­ شود، واکاوی کند و در این خصوص تصمیم­ گیری شود که آیا امکان به­ کار گرفتن عقل در هر زمینه ­ای به منزله یک علم وجود دارد یا نه. کانت، کار خود در نقد عقل محض را با کار کپرنیک در نجوم مقایسه می­‌کرد و معتقد بود که انقلابی در فلسفه ایجاد کرده است.

طبق نظر او، شناخت حول ابژه نمی­چرخد، بلکه ابژه حول شناخت می­ چرخد. بدین ترتیب یکی از هدف­ های کانت در نقد عقل محض، همانا نشان دادن این چرخش از شناخت به ابژه است.

همان­ طور که نویسنده در مقدمه نیز اشاره می­ کند، این کتاب مقدمه­ ای است که بر ترجمه عبری نقد عقل محض کانت نوشته شده است که به توصیه دوستانش به عنوان کتابی جداگانه توسط خودش به انگلیسی برگردانده و منتشر شده است.

بنابراین، قصد نویسنده آن است که در عین رعایت ایجاز و کوتاهی سخن، تمامی مفاهیم و مطالبی را که کانت در نقد عقل محض پی می­ گیرد، روشن کند و همان­طور که خود می­ گوید «بیانی توصیفی» از تفکر کانت ارائه دهد.

مطالب این کتاب بر اساس ترتیب مطالب مورد بحث در کتاب نقد عقل محض، آمده است. بدون شک، با خواندن این کتاب خواننده به متخصص فلسفه کانت بدل نخواهد شد؛ اما خواندن چنین اثر موجز و در عین حال جامع درباره تفکر کانت در کنار مطالعه کتاب نقد عقل محض، بدون شک راه­گشا خواهد بود.

در ترجمه این کتاب سعی بر آن بوده است که در عین وفاداری به متن، آسان­ فهم­ ترین عبارات، جایگزین عبارات سخت ­فهم شوند. بدون شک هر ترجمه‌­ای دارای نقاط قوت و ضعف است. امیدوارم خوانندگان گرامی نقاط ضعف را به ما گوشزد کنند تادر ویرایش­ های بعدی در متن لحاظ شوند و به بهتر شدن متن یاری رسانند.