تاریخ هنر, جامعه شناسی
ایدئولوژی و سانسور در سینمای شوروی
مرداد
در نیمه‌ی دوم دهه‌ی 1930، مدیریت ارشدبسیاری از استودیوهای فیلم‌سازی اتحاد جماهیر شوروی، شروع به اتخاذ روش‌های سخت‌تری در فرآیند سانسور کردند.
سانسور
- این نوع سانسور در اصل بیمه‌نامه‌ای برای مدیران استودیوها قلمداد می‌شد که می‌دانستند ساخت و تولید فیلم‌هایی که ازنظر ایدئولوژیک در فضای سیاسی آن سال‌ها نامناسب باشند، منجر به حذف و اخراج ایشان از چرخه‌ی فیلم‌سازی کشور خواهد شد. این نوع ممنوعیت پیشگیرانه در تمام جمهوری‌های اتحاد جماهیر شوروی پیاده و اجرا شد.
در اواسط دهه‌ی 1930 استودیوهای فیلم‌سازی کشور اوکراین، چند فیلم از محصولات خود را توقیف کردند. برخی از این احکام توقیف از سوی نهادهای ارشد حزب کمونیست صادرشده بود اما اوکراین فیلم که تراست فیلم کشور اوکراین محسوب می‌شد و مسئولیت استودیوهای کیف و اودسا را بر عهده داشت، احکام ممنوعیت برخی فیلم‌های این استودیوها را خود به‌طور مستقل صادر کرد.
یکی از قابل‌توجه‌ترین فیلم‌هایی که اوکراین فیلم آن را به زیر تیغ سانسور برده، از نمایش ممنوع کرد، فیلم سینمایی جوان سختگیر اثر آبرام روم بود که اوکراین فیلم در 10 اوت 1936 حکم توقیف نمایش آن را صادر کرد. دلیل اصلی توقیف این فیلم بر اساس دیالوگ‌های ظاهراً متظاهرانه و شعارگونه‌ی آن در مورد برابری و یکسان‌سازی جامعه بود.
- از دیگر دلایل ممنوعیت نمایش فیلم می‌توان به این موارد اشاره کرد؛ در فیلم این‌گونه القا می‌شود که روشنفکران تحصیل‌کرده در جامعه‌ی بی طبقه‌ی آینده، قدرت را به دست خواهند گرفت، رنج و ترس از مرگ، ذاتی هر دو جامعه‌ی سرمایه‌داری و کمونیستی است، ارائه‌ی تصویر از یک جوان ضعیف در شوروی، بیگانه بودن شخصیت اصلی فیلم با واقعیت کنونی کشور شوروی و دست‌آخر انحراف فرمالیستی از رویکرد رئالیسم سوسیالیستی هنر در اتحاد جماهیر شوروی.
همان‌طور که انتظار می‌رفت، ممنوعیت این فیلم واکنشی پیشگیرانه به کارزار علیه فرمالیسم بود که از اوایل سال ظهور کرده بود. تراست فیلم‌سازی از این امر آگاه بود که از فیلم سینمایی پرومتئوس، به‌عنوان نخستین نمونه‌ی سینمای فرمالیستی توسط مقامات در کارزار سال 1936 استفاده‌شده است.
- علاوه بر این، ایشان می‌دانستند که با توجه به محتوای فیلم جوان سختگیر، صدور حکم توقیف آن، برای محافظت خود در برابر انشعابات بالقوه‌ی جدی ضروری است. مضاف بر این تراست‌های سینمایی اوکراین به‌منظور دفاع از موقعیت و جایگاه خود از راهبرد قربانی کردن دیگران استفاده کردند.
- ایشان با اخراج رئیس بخش تولید هنری استودیوی کیف، لازورین و سایر مدیران استودیو که مسئول تولید چندین فیلم مشکوک ایدئولوژیکی بودند، سعی در ابقا خود در جایگاه‌های مدیریتی نمودند.
این نوع اقدام‌های پیشگیرانه در سطح محلی، بازتاب تصمیمات مدیران ارشدی است که سعی در دفاع از مواضع خود داشتند. مدیرانی که در ظاهر، مؤثرترین ابزارهای اجرایی ایدئولوژی بلشویکی بودند. از همین روی، ممنوع کردن فیلم‌ها به‌منظور دفاع از موقعیت و قدرت خود و نیز حراست از ایدئولوژی کمونیستی، محدود به سطوح بالای قدرت نبود، برعکس چنین راهبردهای دفاع از خود در تمامی سطوح صنعت سینما از محلی تا کشوری به کار گرفته می‌شد.
در این زمینه: سانسور در سینمای شوروی
برگرفته از کتاب سینمای شوروی
