بررسی تعامل ایران با نظام بین‌الملل

بررسی تعامل ایران با نظام بین‌الملل بر سه ادعای تئوریک و بنیادین استوار است. نخست، نظام بین‌الملل سیستمی سه‌وجهی است که از سه ساختار به‌هم‌وابسته، ولی مجزا ساخته شده است.

ایران و نظام بین الملل

این سه وجه عبارتند از ساختارهای قهری-نظامی، هنجاری-اجتماعی و اقتصادی-توسعه‌ای. دوم، کارگزار (دولت) ، در این‌جا یعنی ایران، هم‌زمان واحدی یكدست و هم مرکب بوده که به‌طور مجزا با اجزای متناظرِ ساختاریِ نظام بین‌الملل در ارتباط است.

سوم، در ارزیابی نهایی جایگاه هر دولت در نظام بین‌الملل باید تأثیر همزیگری با ساختارهای فوق و پویایی‌هایِ تقویت‌کننده و جبران‌کنندهٔ میان آن‌ها را در نظر گرفت: ]این به آن معناست که[ ضعف و آسیب‌پذیری در یک بخش ممکن است با قدرت و نیرومندی در بخشی دیگر جبران شود.

هرکدام از این ساختارها، چیدمان‌هایِ سازمانی و نهادیِ رسمی و غیررسمی خود را دارند و هریک از این چیدمان‌ها درحالی‌که به سلسله‌مراتبی یا هژمون‎بودن تمایل دارند، خود نیز در معرض ستیز و نزاع هستند.

هریک از این ساختارها به‌عنوان جایگاهی برای سلطه‌ و مقاومت، و ظرفیت‌سازی و انکار ظرفیت به شمار می‌روند که توسط بازیگران به کار گرفته می‌شوند. دولت‌ها، از جمله ایران، با یکدیگر ارتباط دارند و این ارتباط به‌طور فردی و جمعی با نظام بین‌الملل و عناصر ساختاری آن وجود دارد.

هر ساختار در راستای کسب بیشترین سودمندی و فایده برای ویژگی‌های ابتدایی‌اش روابطی با دولت دارد تا ]از این طریق[ بتواند یک «هویت» غالب و ویژه را از آن استخراج و دوباره اِعمال کند. بنابراین، برای مثال در ساختار قهری-نظامی، این وجه یكدست دولت است که مورد رابطه و توجه ]از سوی ساختار[  قرار می گیرد؛ درحالی‌که در ساختارهای هنجاری-اجتماعی و اقتصادی-توسعه‌ای، دولت هرچقدر هم که مقاومت نشان دهد و بر ماهیتِ یكدست و حاکمیت خود پافشاری کند، با چهره‌ای مرکب و غیریکپارچه مواجه و در تعامل خواهد بود.

در واقع، این امر نشان‌دهنده و آشکارکنندهٔ اجزای درونی‌ دولت است که شامل گروه‌بندی‌ها و انجمن‌های فرهنگی-اجتماعی و اقتصادی خواهد بود. به بیان دیگر، دولت درحالی‌که در یک سطح (قهری-نظامی) یکپارچه است، در سطوح دیگر (هنجاری-اجتماعی و اقتصادی-توسعه‌ای) مرکب و غیریکپارچه محسوب می‌شود.

از این‌رو، رابطۀ ایران با نظام بین‌الملل و عناصر ساختاری‌ آن باید با هردو ماهیتِ یکپارچه و مرکب کشور مورد توجه قرار گیرد.

در این زمینه: جایگاه ایران درون نظام بین الملل

برگرفته از کتاب تنهایی استراتژیک ایران