رویکرد انضباطی شومیاتسکی در صنعت سینمای شوروی

رویکرد انضباطی شومیاتسکی در صنعت سینما که منجر به اخراج‌ها و توبیخ‌های متعدد در آن شد، ناظر به تشویق کارکنان به بهره‌وری بیشتر بود، اما تنها دلیل این‌گونه بی‌انضباطی‌ها و در بسیاری موارد سرقت‌ها و بهره‌وری‌های ضعیف کارکنان، نبود انگیزه‌های مالی در ایشان برای این امور بود. شومیاتسکی خود نیز می‌دانست که رویکرد صرفاً انضباطی او در صنعت سینما، منجر به رونق آن نخواهد شد.

شومیاتسکی و سینمای شوروی

تمایل او به ارائه‌ی روش‌های تولیدی سرمایه‌داری (کاپیتالیسم) در سینمای شوروی ممکن بود به بهبود سازمان تولید کمک کند اما سرانجام برنامه‌های اصلاحی او هرگز به‌درستی به انجام نرسید و ساختارهای سینمای شوروی به همان شکل پیش از شومیاتسکی خود باقی ماندند.

در آخرین سال‌های تصدی شومیاتسکی بر مسند مدیریت سینمای شوروی، برنامه‌های جاه‌طلبانه وی که در پی تبدیل کردن صنعت سینمای شوروی به یک صنعت قدرتمند واقعی بودند کم‌کم شروع به رنگ باختن نمودند. درواقع شومیاتسکی یک بلشویک متعهد بود که می‌خواست بسان هم‌عصرانش از آرمان‌های سیاسی مارکسیسم محافظت کند، بااین‌وجود می‌دانست که سیاست‌های آن‌ها تاکنون نتیجه‌ای برای سینمای شوروی در پی نداشته است.

متأسفانه شخصیت‌های برجسته‌ی حزب کمونیست با برنامه‌هایی که او از مدریت صنعت سینمای در هالیوود الهام گرفته بود چندان همدل و هم‌رأی نبودند زیرا طرز فکر بلشویکی غالب در آن سال‌ها، علاوه بر آنکه کمتر انعطاف‌پذیر بود، علاقه‌ای به ایده‌های جایگزین آن‌هم با منشأ غربی نیز نداشت.

در این گفتمان افزایش تفکر دفاعی و نظارت متمرکز، برای شومیاتسکی راهی جز پیروی از استراتژی غالب بلشویکی که در فرمان‌ها و احکام رسمی حزب و دولت آشکارتر می‌شد نداشت. انتقاداتی که اعضای کمیته‌ی هنر و مطبوعات و رسانه‌های مختلف از شیوه‌ی مدیریت او ابراز می‌داشتند، احساس در محاصره و تنگنا قرار داشتن او را تشدید می‌کرد.

شومیاتسکی به‌این‌ترتیب دفاع از بلشویسم، رهبران و ایده‌های آن را به ابزاری تبدیل کرد که به‌وسیله‌ی آن‌هم از ایده‌‌ی بزرگی که به آن پایبند بود حفاظت کند و هم از مسند قدرت خود به‌عنوان یک کمونیست وفادار دفاع کند. پیامد راهبرد دفاعی شومیاتسکی که برگرفته‌ی از گفتمان بلشویکی بود هیچ نتیجه‌ای جز رخوت و وقفه در تولید فیلم در پی نداشت.

اگرچه مدیریت سینما به‌درستی و دقت هرچه‌تمام‌تر، سینما را یک هنر توده‌ای ارزیابی کرد، اما در اواخر دهه‌ی 1930 با افزایش اعمال مدیریت خُرد خود بر این صنعت به‌ویژه در مورد باورهای ایدئولوژیک کارکنان، باعث کاهش چشمگیر خلاقیت و نوآوری در بدنه‌ی سینمای شوروی شد.

در این دوران نوع فیلم‌های سینمایی که مشخصه‌ی سینمای دهه‌ی 1920 بودند، نتوانست مانند قبل حمایت مخاطبین و فروش گیشه‌ای را به خود جلب کند. استفاده از طرح‌های موضوع محور و همچنین ممانعت عمدی از فعالیت برخی فیلم‌سازان، تنها بخشی از اقداماتی بود که زندگی را برای دست‌اندرکاران تولید فیلم سخت و دشوار می‌کرد.

در این زمینه: بوریس شومیاتسکی

برگرفته از کتاب سینمای شوروی