ساسانیان

اکنون به‌سراغ سومین سبک از لباس ایرانیان، یعنی جامه‌هایی رایج در دوران سلسله‌ی ساسانیان (۲۱۱-۶۴۲ میلادی)، می‌رویم. با شروع این دوران، تأثیر فرهنگ یونانیان تقریباً محو می‌شود و، در لباس‌های مردانه، دوباره به بالاپوش و شلوار پارسیان برمی‌گردیم.

با این حال، میان لباس‌های خاص هخامنشیان و ساسانیان تفاوتی وجود دارد: به جای جامه‌هایی با خطوط صاف و ساده که در سبک قبلی داشتیم، حالا با لباس‌هایی مواجه‌ایم که مشخصاً از ابریشم نازک تهیه شده و به‌صورتی به‌تصویر کشیده شده‌اند که گویی در نسیم تاب می‌خورند.

این حالت تاب ‌خوردن با روبان‌های معلق تشدید می‌شود؛ روبان‌هایی که لباس‌ها با آنها تزیین شده‌اند و نه تنها به سرآذین، کمربند، و کفش، که به هر جایی از لباس که بتوان برایش بهانه‌ای پیدا کرد وصل می‌شوند. در آخر، سرآذین‌های پرنقش‌ونگاری را داریم که هر شاه ساسانی برای خود طراحی می‌کرد تا خود را از پیشینیانش متمایز کند. سرآذین‌هایی که احتمالاً کل سبک را پرزرق‌وبرق‌ترین نمونه از لباس‌های مردانه‌ی تمام دوران می‌کند.

شکل ۱۷۱ تصویری از یکی از نخستین شاهان ساسانی (نرسی، ۲۹۳-۳۰۲ میلادی) است. در پوشش او، ردپایی از تأثیر فرهنگ یونانی باقی مانده که آن هم خرقه است؛ باقی لباس‌هایش کاملاً ایرانی هستند. تاجش، که ظاهراً از سرآذین میترا الهام گرفته است، روی توده‌ی انبوهی از موهای فردار، که با تور پوشیده شده‌اند، قرار گرفته است. پایه‌ی تاج نواری روبانی دارد که در پشت سر بسته می‌شود و دنباله‌های پهن معلقی دارد.

فر موهای بلند بسیار اغراق‌آمیز به‌تصویر کشیده شده‌اند و همین روش برای ریش و روبان‌های بلندی که روی کفش‌ها بسته شده دنبال شده است. روشن است که کل لباس از پارچه‌ای با بافت نازک تهیه شده است که، همانطور که گفته شد، تضاد آشکاری با خشکی جامه‌های هخامنشی دارد.

تاج آناهیتا روی انبوهی از موهای فردار قرار گرفته، اما طره‌هایی که روی شانه‌هایش افتاده‌اند یادآور آرایش موی یونانی هستند. این طره‌ها مربوط به دوران اسکندر نیستند، بلکه مربوط به دوره‌ی کهن‌تری هستند که از روی نقاشی‌های کوزه‌ای قرون ششم و پنجم پیش از میلاد با آنها آشنا هستیم.

درباره‌ی باقی بخش‌های لباس این ایزدبانو چیز زیادی نمی‌توان گفت. شاید بتوان گفت که خرقه و تن‌پوش نشانی از تأثیر اصلاح‌شده‌ی فرهنگ یونانی دارند، در حالی که گره‌ی روبان‌ها حال و هوایی ایرانی دارد. این سه پوشش، مانند بقیه‌ی تصاویر مربوط به دوران ساسانی (مگر در مواردی که اشاره شود)، از حجاری‌هایی که هنوز در بخش‌های مختلف ایران باقی مانده‌اند برداشته شده‌اند.

برگرفته از کتاب تاریخ لباس در مصر بین النهرین و ایران باستان

ما قبلا اینجا در این مورد مطلبی را منتشر کرده ایم