شکست روشنگری

شکست روشنگری، پیامدی از موفقیت آن بوده است.

روشنگری

بسیاری از دستاوردهای روشنگری نظیر مطالبه قاطعانه حقوق بشر و رواداری، در اصل به موضوعاتی بدیهی بدل گشتند، هر چند که چنین دستاوردهایی در واقع همواره در معرض خطر قرار داشته‌اند، اما برخی دیگر از موضوعات روشنگری نیز حتی از طریق اصلاحات قانونی و حقوقی به ساختارهای حکومتی راه یافته‌اند.

• روشنگری به ویژه در زمینه تعلیم و تربیت با مقابله با بی‌سوادی به فرآیند عمومی مدرن سازی شتاب بیشتری بخشیده است، این جنبش همچنین اقدامات عملی در زمینه پزشکی و بهداشت را ارتقاء داده است.

روشنگری به ویژه در کشورهایی که در آنها تأثیر گسترده و عمیقی ایجاد نموده، یک ذهنیت عقل محور و در نتیجه یک قابلیت انتقادی- استدلالی به وجود آورده که امروزه به صورت امری بدیهی (دست کم به عنوان یک خواسته) بر زندگی روزه مره در این کشورها مستولی شده است.

• اگر چه پسرفت‌ها و تلاش‌های قاطعانۀ مذهبی و سیاسی جهت ترمیم و به حالت اول برگرداندن (از هر نوع و در هر زمان) ممکن هستند، اما چنین رویدادهایی را می‌توان به عنوان رومانتیسم قلمداد کرد.

با این وجود می‌بایست تأکید نمود که نه تنها روشنگری قرن هجدهم میلادی در شکل سابق خود به دلایل تاریخی ناکام مانده است، بلکه روشنگری همچنین به صورت انتزاعی و عمومی، هم به عنوان کسب شناخت (خود روشنگری) و هم به عنوان ایجاد شناخت (روشنگری دیگران) در اصل مشکل آفرین است و به همین دلیل همواره در معرض خطر شکست قرار دارد.

با وجود اینکه پرسش در خصوص امکانات و حدود شناخت از ابتدا روشنگری را همراهی نموده و در انتها حتی منجر به انتقادی رادیکال از شناخت شده است، اما یقین تجربی یا عقلانیِ شناخت تا حد زیادی محفوظ باقی مانده است.

اگر چه مسئله امکانات و حدود بهبود اخلاقی همواره مورد بحث و بررسی قرار گرفته است، با این وجود فضیلت به عنوان چنین امکانات و حدودی از سوی بیشتر فیلسوفان و ادیبان در نهایت امر مورد تردید قرار نگرفته است.

• به ویژه مسئله روشنگری دیگری (روشنگری بیگانه در قیاس با خود روشنگری)، یعنی مسئله روشنگری در مفهوم متداول، نا چیزه شمرده شده و می‌شود.

روشنگری اغلب به افرادی که به آن بیشتر احتیاج دارند، تعلق نمی‌گیرد؛ و این افراد اغلب نه تمایل به آزادی دارند و نه قادر به روشنگری هستند. این احتمال که روشنگری به موفقیت دست یابد، به همین دلیل همواره کمتر از احتمال بی‌نتیجه ماندن آن است.

در این زمینه: شکل های پیدایش روشنگری

برگرفته از کتاب: عصر روشنگری