ماکس وبر و ملی گرایی

ملی گرایی

آیا ماکس وبر، به دلایل ملی‌گرایانه، وفاداری خود را به «هر» دولتی در آلمان اعلام می‌کرد؟

اگر مطابق با گفتۀ وی تصدیق کنیم که آنچه مهم است قانون اساسی یا طبقه حاکم کنونی نیست، بلکه این است که آیا نظام سیاسی به افراد دارای توانایی سیاسی عالی اجازه ورود به میدان می‌دهد و آیا عدالت و آزادی اجتماعی را ممکن می‌سازد؛ آنگاه به آن دولت وفادار می‌بود.

او با دولت تحت حاکمیت ویلهلم دوم مبارزه کرد زیرا مانع از برآمدن دولتمردان توانا در مبارزات دموکراتیک آزاد می‌شد و، درنتیجه، ملت را در معرض شدیدترین خطرات قرار می‌داد.

اما همچنان می‌توان گفت که این دولت، به‌طور ضمنی و بدون بحثی صریح، اقتدار خود در تصدی‌گری را مبتنی بر واقعیت ملت حفظ کرده است.

اما اگر ماکس وبر با یک دولت آلمان مواجه می‌شد که وفاداری خود به ملت را کاملاً انکار می‌کرد، آنگاه چه اتفاقی می‌افتاد؟ او دربارۀ همه‌پرسی زار در سال 1933 چگونه می‌اندیشید؟

به نظر من گزارۀ ماکس وبر ـ «اینکه کدام قانون اساسی حاکم باشد مهم نیست، بلکه صرف‌نظر از نوع دولت، باید فکر اصلی ما معطوف به دولت آلمان باشد؛ بحث قانون اساسی بعد از اصل دولت دنبال می‌شود» ـ اعتبار خود را از دست داده بود. این “دولت” دیگر هیچ چیزی را در تصدی ملت آلمان نگه نداشت.

اکنون ضروری بود که ملت آلمان آزاد شده و کرامت آن احیا شود. همه‌پرسی نبردی در این مبارزه برای آزادی بود. ممکن است این همه‌پرسی بلندگویی برای ملت آلمانِ تحت خشونت قرار گرفته فراهم آورد.

من فکر می‌کنم به همین دلیل در آن زمان، ماکس وبر با اقلیت کوچکی که در زارلند حاضر نشدند در یک امپراتوری غیرآلمانی که توسط گروهی از قاتلان و پیروان جنایتکار و جاهلشان اداره می‌شد ادغام شوند، توافق سیاسی داشت.

اما اینها صرفاً تفسیرهایی بر اساس شناختی از تفکر ماکس وبر هستند. او به اندازه‌ای زندگی نکرد که دوران ناسیونال سوسیالیسم را ببیند. شاید اگر ماکس وبر تا سال‌های منتهی به 1933 زنده بود و صدای خود را بلند می‌کرد، نازیسم به قدرت نمی‌رسید. اما این یک فرض بعید است. آلمانی‌ها به او گوش ندادند. حتی امروز نیز تفکر سیاسی او پژواک کمی دارد.

اگر ماکس وبر شاهد ناسیونال سوسیالیسم بود، چه واکنشی نشان می‌داد؟ ناامیدی او از آلمانی‌ها قطعاً به عمق بی‌سابقه‌ای می‌رسید. اما اندیشه و عمل سیاسی او چگونه می‌بود؟ دولتی که اقتدار خود در حکمرانی را مبتنی بر ملت حفظ نکند دولتی نیست که او به‌عنوان یک آلمانی بتواند به آن وفادار بماند. زیرا این دولت، ملت را گام‌به‌گام ویران می‌کرد و پایان آن را رقم می‌زد.

برگرفته از کتاب ماکس وبر فیلسوف، سیاستمدار و دانشمند

ما قبلا اینجا در این مورد مطلبی را منتشر کرده ایم