چشم انداز تاریخی جامعه شناسی

جامعه‌شناسی  تاریخی به‌عنوان یک رشته دانشگاهی نسبتاً جوان است، اما ریشه‌های فکری و نظری آن به قرن نوزدهم می‌رسد. جامعه‌شناسی  تاریخی امروز تقریباً در دهه 1970 آغاز شد؛ با این همه، بر اساس کار اندیشمندان فعال در قرن 19 استوار بود.

مسیر منتهی به جامعه شناسی تاریخی

عبارت جامعه‌شناسی تاریخی ممکن است تصور نوعی پیوند – تقریباً نصف و نیمه – تاریخ و جامعه‌شناسی ایجاد کند. این تصور گمراه‌کننده است. جامعه‌شناسی  تاریخی پیش از هر چیز بخشی از جامعه‌شناسی  است، اما جامعه‌شناسی که در رویکرد خود برای مطالعه پدیده‌های اجتماعی بر دیدگاه تاریخی تأکید دارد. به‌عبارت دیگر، ما به پدیده‌ها و مسائل جهان معاصر علاقه‌مندیم، اما فهم واقعی این پدیده‌ها را مستلزم بررسی تاریخی آن‌ها با توجه به تحولات گذشته‌شان می‌دانیم.

یکی از مضامین کلیدی جامعه‌شناسی  معاصر فرآیند مدرنیزاسیون است – به‌طور خاص، این‌که چگونه تغییر اجتماعی در قالب تغییر اساسی جامعه، برای مثال، تغییرشکل‌بندی کشورهای سنتی کشاورزی به کشورهای مدرن و صنعتی رخ می‌دهد. جامعه‌شناسی تاریخی معاصر بر مقایسه و کاربرد روش‌های تطبیقی تأکید می‌کند؛ چیزی که اغلب جامعه‌شناسی  تاریخی «تطبیقی» عنوان می‌شود.

اصولاً این مقایسه می‌تواند در ابعاد زمانی و مکانی انجام گیرد. در حالت زمانی، این شامل مقایسه گام‌ها یا مراحل تک‌مرحله‌ای توسعه تاریخی در توالی تاریخی است. در حالت مکانی، تک‌تک کشورها با یکدیگر یا فرهنگ‌ها و تمدن‌های وسیع‌تر مقایسه می‌شوند.

این رویکرد دوم در جامعه‌شناسی  تاریخی معاصر حاکم است که بر مقایسه رویدادهایی استوار است که همزمان در مکان‌های مختلف سراسر جهان رخ می‌دهند. هدف آن آشکارسازی وجوه تشابه و تفاوت بین تک‌تک نمونه‌ها و نحوه همسانی فرآیندهای اجتماعی در حوزه‌های مختلف و عامل تمایز آن‌ها از همدیگر است.

البته جامعه‌شناسی  تاریخی به موضوع مدرنیزاسیون محدود نمی‌شود. بلکه رویکرد علمی وسیعی است که به قلمروها و مشکلات متعدد در فرهنگ، مذهب، ملی‌گرایی، سیاست، روابط بین‌الملل، جهانی‌شدن، درگیری‌های نظامی، اقتصاد، کار، علم، هنر، زندگی روزمره، زندگی خانوادگی، حافظه جمعی و موضوعات فرعی دیگر می‌پردازد.

در این رویکرد، جامعه‌شناسی  تاریخی حول سه عنصر اصلی ساخت یافته است: نظریه کلی، روش‌شناسی تحقیق و حوزه‌های خاص موضوعی. درست است که جامعه‌شناسی  تاریخی تنها بر یک پارادایم یا برداشت نظری مسلط استوار نیست، بلکه شامل همزیستی نظریه‌ها و رویکردهای نظری متفاوت در کنار همدیگر است و ما سعی داریم جامعه‌شناسی  تاریخی را در کثرت مبانی نظری آن در نظر بگیریم.

نظریه‌پردازان مختلف و مکاتب متفاوت علمی مورد بحث قرار می‌گیرند و اشتراکات و عناصر متمایز آن‌ها به‌درستی ذکر می‌شوند.

در این زمینه: کتاب چشم انداز جامعه شناسی تاریخی

برگرفته از کتاب چشم انداز تاریخی جامعه شناسی