کمیته مرکزی و سانسور

نهاد ارشد سیاست‌گذاری حزب، دفتر سیاسی (پولیت بورو) کمیته مرکزی نیز نقش خود را در روند سانسور فیلم‌های سینمایی ایفا می‌کرد.

این نهاد در سال 1934 فرمانی صادر کرد که بر اساس آن مدیریت سینما موظف شد تا یک مجموعه تغییرات در بخش‌هایی از فیلم مستند چلیوسکین (1934) اعمال کند. همین نهاد سه سال بعد حکم توقیف رسمی فیلم علفزار بِژین سرگئی آیزنشتاین را صادر کرد.

درواقع، دفتر سیاسی صرفاً از طرف اعضای کمیته مرکزی که مسئولیت سینما یا سایر افراد و ارگان‌های حزب را داشتند، احکام خود را صادر می‌کرد. طبق اسناد بجا مانده از آن سال‌ها، شخص استالین خواستار تغییرات در بخش‌هایی از فیلم مستند چلیوسکین شده بود اما توقیف و ممنوعیت نمایش علفزار بژین، حاصل اقدامات بوریس شومیاتسکی بود.

ویژگی و نقش این دسته از احکام و فرمان‌های خاص پولیت بورو، دادن اعتبار و اقتدار بیشتر به تصمیمات مربوط به سانسور فیلم‌ها از سوی نهادهای مختلف نظارتی صنعت سینما بود. درحالی‌که فرامین صادره از سوی اورگ بورو یا کولتپروس دارای چنین ویژگی و تأثیری نبودند.

علاوه‌ی بر این‌ها یکی دیگر از تأثیرات مهم پولیت بورو در فرآیند سانسور فیلم‌های سینمایی، صدور احکامی بود که بر اساس آن‌ها دستور تأسیس کمیسیون‌های نظارت بر فیلم‌های سینمایی را به اداره‌ی سینما می‌دادند. به‌عنوان‌مثال در ماه اوت سال 1940 پس از اکران فیلم قانون زندگی، اثر الکساندر استولپر و بوریس ایوانف در سینماهای سراسر جمهوری فدراتیو سوسیالیستی روسیه شوروی، پولیت بورو در همان ماه دستور به ایجاد یک کمیسیون جدید نظارت صادر کرد تا نسبت به رویدادهایی که پس از نمایش این فیلم در سطح جامعه به وجود آمده بود از خود واکنش نشان دهد.

مطبوعات عام و تخصصی سینما این فیلم را با ویژگی «در مورد عشق و دوستی جوانان شوروی» تبلیغ کردند اما واقعیت چیزی غیرازاین بود. در حقیقت فیلم قانون زندگی، نقدی صریح بر ایدئولوژی کمونیستی بود که در آن شخصیت منشی کومسومول (اتحادیه جوانان کمونیست متحد پیرو لنینیسم) را که مورداحترام همگان است، فاسد و غیراخلاقی معرفی می‌کرد. نمایش این فیلم حاکی از ناکارآمدی سیستم پیچیده‌ی سانسور فیلم در اتحاد جماهیر شوروی بود.

بررسی روند کسب مجوز اکران این فیلم خود دال بر صدق این ادعا است چراکه فیلم توانسته بود از تمامی مراحل نظارت و بررسی‌ برای صدور مجوز نمایش فیلم با موفقیت گذر کند. ازجمله رئیس وقت کمیسیون سینما و نیز آندره‌ی ویشینسکی، قاضی مسئول مرگ بسیار از بلشویک‌های قدیمی این فیلم را تائید کرده بودند.

مضاف بر این تمام بخش‌های مربوطه‌ی کمیته‌ی سینما و ایوان بولشاکوف رئیس کمیته نیز نمایش آن را مجاز دانسته بودند. موس فیلم نیز که تهیه و تولید این فیلم را بر عهده داشت، آن را بدون ایراد و قابل‌نمایش تشخیص داده بود. تمامی مجوزهای نمایش و پخش این فیلم پس از روز دهم نمایش آن بر پرده‌های سینماهای روسیه باطل شدند.

هنگامی‌که پراودا ارگان رسمی حزب کمونیست شوروی در مقاله‌ای این فیلم را به‌شدت موردانتقاد قرار داد و آن را «فیلمی غیر صادقانه» خواند. در پی انتشار این مقاله، کمیته‌ی سینما به‌طور رسمی ممنوعیت نمایش فیلم را اعلام کرده و نسخه‌های توزیع‌شده‌ی آن را از تمامی سینماها جمع‌آوری نمود.

ما قبلا اینجا در این مورد مطلبی را منتشر کرده ایم

برگرفته از کتاب سینمای شوروی سیاست و اقناع در دوره استالین