قانون غربی

در تفکر غرب، آموزه قانون طبیعی شاید به همان اندازه خودانگاره قانون قدمت داشته باشد. جدانشدنی از مباحث اولیه یونانیان درباره nomos، یعنی قانونی که انسان گذاشته است یا همان عرف(convention)، آن‌ها می‌دانستند که قانون یک ارتباط درونی با طبیعت (physis) دارد، طبیعت به معنای مشخصاً انسانی و در بعد کیهان‌شناختی وسیع‌تر.

برای یونانیان مشکل عمده ارتباط درست طبیعت و قوانین انسان و روش‌های زندگی کردن بود. آیا قانون مانع تحقق وجود واقعی انسان بود یا آن را ارتقاء می‌بخشید؟ ورای عرف‌ها و قانون‌گذاری مورد قبول اجتماعات، آیا امکان داشت که بشود معیارهای کلی مطلق رفتار انسان را احراز کرد؟این‌چنین سؤالاتی برمی‌انگیخت که طبق انگارۀ قانونِ طبیعت، ساخته‌شده به مثابه اصل رفتار قابل دسترس هر موجود عاقل، پاسخی صورت‌بندی شود.

علی‌رغم جاذبه دائم آن حتی تا اواخر قرن بیستم تاریخ تفکر قانون طبیعی هرگز بی‌دردسر نبوده است. گروه آزادی از فلاسفه قانون که این روزها با مفهوم به اصطلاح «پوزیتیویست» قانون سروکار دارند به طرق مختلف میراث‌بر انتقاد همیشگی قانون طبیعت بوده‌اند که می‌توان رد آن را از جمله تا جرمی بنتام، توماس هابز، مارسیلۀ پادوایی، آگوستین قدیس و پروتاگوراس گرفت.

از بعد سیاسی ایده‌های قانون طبیعی را هم انقلابی هم ارتجاعی تعبیر کرده‌اند: ارتجاعی زیرا این ایده‌ها برای توجیه و حمایت از نارواداری فرهنگی و مذهبی، نژادپرستی، طبقه‌باوری، تبعیض جنسی و سایر نگرش‌هایی که به هیچ وجه کلی و یا لازم نبوده‌اند استخدام شده‌اند؛ انقلابی زیرا تعلیمات آن زمینه فسخ وفاداری از تیران‌ها و رژیم‌های توتالیتر در اعصار زیادی بوده و حتی به مقاومت خشن در برابر آن‌ها تشویق کرده است، (دامنه آن از سیسرون و ژان اهل سالزبری تا جان لاک و اعلامیه استقلال و حقوق انسان کشیده شده است).

تردیدهای منتقدین قدیم و جدید هم‌چنان باقی است. آیا جاذبه قانون طبیعی در نتیجه انعطاف آزادکام یا ایدئولوژیک آن است؟ آیا از مطالعه نظریه قانون طبیعی می‌شود درس‌های اساسی و معتبر گرفت؟ در سال‌های اخیر، یکی از جدی‌ترین کوشش‌های غیرجزمی روبه‌رو شدن با چالش دفاع از قانون طبیعی، کتاب نسبتاً نازک مداد الکساندر (یا الساندورو) پسرن دانترو با عنوان قانون طبیعی: مقدمه‌ای بر فلسفه قانون منتشر شده در سال 1951 است.

بعد از هشت چاپ جدید و انتشارِ ویرایش دوم آن در سال 1970، و هم‌چنین ترجمه به زبان‌های ایتالیایی و اسپانیایی، کتاب کوچک دانترو به عنوان اثری استاندارد در موضوع خودش در خدمت انسال فلاسفه و نظریه‌پردازان سیاسی، اجتماعی و حقوقی بوده است. گرچه سال‌هاست که چاپ نشده است، کتاب قانون طبیعی حتی امروز هم در بعضی از مؤسسات آموزشی جز دروس اجباری است. بدین‌سان، قانون طبیعی به علت ارزش فلسفی مداوم و نفوذی که در خلال نیمه دوم قرن بیستم بجا گذاشت، شایسته توجه است.

برگرفته از کتاب قانون طبیعی در دست اننتشار