کتاب انقلاب فلسفی کانت (درآمدی کوتاه به نقد عقل محض)

مروری بر کتاب انقلاب فلسفی کانت

مقدمه مترجم

کانت، پروژه نقدی خود را در اواخر دوره روشنگری کامل کرد. او پیش از آن در مقاله «روشنگری چیست؟» بیان کرده بود که روشنگری «همانا به­‌در آمدن انسان است از دوره کودکی­ای که گناهش به گردن خود او است» و کودکی به معنای «ناتوانی از به­‌کار گرفتن فهم خود بدون راهنمایی دیگران …» است.

کانت شعار روشنگری را اینگونه اعلام کرد: «جسارت آن را داشته باش که فهم خود را به­‌کار گیری». او در مقدمه ویرایش نخست نقد عقل محض اشاره می­‌کند، زمانه­ای که او در آن زندگی می‌­کند، زمانه نقد است و همه چیز باید به آن گردن نهد.

بدین ترتیب، کانت در مسیر روشنگری دست به کاری سترگ زد و آن «نقد قوه عقل به طور کلی در خصوص همه شناخت­‌هایی که …این قوه، مستقل از هر نوع تجربه، می­‌تواند در کسب آنها بکوشد» بود. او در همین مقدمه، فرجام کار را تصمیم­‌گیری درباره امکان یا امتناع مابعدالطبیعه اعلام می­‌کند.

بنابراین کانت می­‌خواهد کارکرد قوه عقل را زمانی که در انواع شناخت­‌ها به­‌کار گرفته می­‌شود و مدعی یکه­‌تازی در میدان شناخت می­‌شود، واکاوی کند و در این خصوص تصمیم­‌گیری شود که آیا امکان به­‌کار گرفتن عقل در هر زمینه‌­ای به منزله یک علم وجود دارد یا نه.

کانت، کار خود در نقد عقل محض را با کار کپرنیک در نجوم مقایسه می­‌کرد و معتقد بود که انقلابی در فلسفه ایجاد کرده است. طبق نظر او، شناخت حول ابژه نمی­‌چرخد، بلکه ابژه حول شناخت می­‌چرخد. بدین ترتیب یکی از هدف­‌های کانت در نقد عقل محض، همانا نشان دادن این چرخش از شناخت به ابژه است.

همان­طور که نویسنده در مقدمه نیز اشاره می­‌کند، این کتاب مقدمه‌­ای است که بر ترجمه عبری نقد عقل محض کانت نوشته شده است که به توصیه دوستانش به عنوان کتابی جداگانه توسط خودش به انگلیسی برگردانده و منتشر شده است.

بنابراین، قصد نویسنده آن است که در عین رعایت ایجاز و کوتاهی سخن، تمامی مفاهیم و مطالبی را که کانت در نقد عقل محض پی می‌­گیرد، روشن کند و همان­طور که خود می­‌گوید «بیانی توصیفی» از تفکر کانت ارائه دهد. مطالب این کتاب بر اساس ترتیب مطالب مورد بحث در کتاب نقد عقل محض، آمده است. بدون شک، با خواندن این کتاب خواننده به متخصص فلسفه کانت بدل نخواهد شد؛ اما خواندن چنین اثر موجز و در عین حال جامع درباره تفکر کانت در کنار مطالعه کتاب نقد عقل محض، بدون شک راه­‌گشا خواهد بود.

در ترجمه این کتاب سعی بر آن بوده است که در عین وفاداری به متن، آسان­‌فهم­‌ترین عبارات، جایگزین عبارات سخت­‌فهم شوند. بدون شک هر ترجمه­‌ای دارای نقاط قوت و ضعف است. امیدوارم خوانندگان گرامی نقاط ضعف را به ما گوشزد کنند تا در ویرایش­‌های بعدی در متن لحاظ شوند و به بهتر شدن متن یاری رسانند.

آکو امینی / خرداد ماه 1399

مقدمه مولف

شاید تأثیرگذارترین کتاب مدرنیته فلسفی، یعنی نقد عقل محضِ کانت، یکی از سخت­‌فهم‌­ترین آنها نیز است. چه در مفهوم و چه در سبک، غالباً خواننده را در شگفت می­اندازد که استدلال­‌ها به کجا ختم می­‌شوند یا مفاهیم دشوار و جملات پیچ­ در پیچ را چگونه باید فهمید.

کانت در فلسفه، نه تنها یک انقلابی بود، بلکه همچنین زبانی ساخت تا به‌­وسیله آن مفاهیم و ایده‌­های بدیع خود را بیان کند؛ و در هر دو، پیشگام بود. (همچنین او به سرعت در حال نوشتن بود، انگار ضرب‌العجل برایش تعیین شده بود.) جای شگفتی نیست که نقد در ابتدا بد فهمیده شد (که کانت را به بازبینی آن در چاپ دوم واداشت) و در معرض تفسیر وارونه قرار گرفت.

کتاب حاضر بر آن است خواننده را یاری دهد تا مسیر فهم خود را از میان تاروپود اثر کلاسیک کانت بیابد. قصد، آن نیست که دفاعیه یا ارزیا‌بی­‌ای از آن ارائه دهد، بلکه قصد آن است که بیانی توصیفی ارائه دهد. با وانهادن مطالبی که از اهمیت ثانوی‌ه­ای برخوردار

هستند، عصاره موضوعات و استدلال‌های عمده آن گرفته شده و به ترتیبی ارائه شده که در کتاب آمده است. نتیجه، تفسیری از نقد است که با شرح و بیانی نظام­مند صورت گرفته است.

متن کتاب حاضر مقدمه ترجمه عبری من از نقد عقل محض است که همراه با چند ملاحظه، چند سال پیش در تل­آویو منتشر شد. این کار سترگی بود برای آنکه همچون اغلب موارد، زمان و انرژی صرف­شده برای به­ انجام رساندن آن به مراتب بیشتر از آنی بود که ابتدا انتظار می­‌رفت؛ حتی پایان خوش پروژه نیز، مجال استراحت را نداد.

همکاران و دانشجویان، مرا در ترجمه مقدمه مورد اشاره به انگلیسی و چاپ آن به صورت کتابی جداگانه، همچون راهنمایی نظام­مند که هم یک بررسی اجمالی از نقد در متن و زمینه امور (تلقی­ای که کانت بر آن اصرار داشت) است و هم ایضاح ترتیب مفاهیم و استدلال­‌ها که انقلاب فلسفی کانت از آن طریق پیش رفته، تشویق کردند.

در نگارش این کتاب، حمایت مصمم و عاشقانه همسرم (Shoshana Yovel) که اولین خواننده و منتقد کارهای من است همواره همراهم بود. همچنین از کسانی تشکر می­‌کنم که مرا با خوش­رویی و نظرات حکیمانه در این راه تشویق کردند و امیدی در من نهادند که کمک کرد تا در این راه ایستادگی کنم.

ارزشمندترین آنها، تشویق دانشجویان با استعداد و کنجکاو ورودی چندین نسل بود که در سمینارهای من درباره کانت در اورشلیم و نیویورک شرکت کرده بودند. از میان دستیاران پیشینم، خصوصاً تشکر می­‌کنم از پینی ایفرگان (Pini Ifergan)، درور اینون (Dror Yinon)، تال کوهاوی (Tal Kohavi)، گال کاتز (Gal Katz) و اوهاد ریس (Ohad Reis).

از دانشگاه عبرانی اورشلیم که نخستین خانه دانشگاهی من است و مدرسه جدید پژوهش­‌های اجتماعی نیویورک، دومین خانه دانشگاهی من، به خاطر فراهم کردن محیطی مناسب برای کار فکری، تشکر می­کنم. دوست من، مارتین گروس از لوینگستون نیوجرسی بارها در سمینارهای من شرکت کرده است.

مارتی (Marty) فیلسوف و تاجر علاقه شدیدی را به پروژه من درباره کانت ابراز کرده است و کمک­هزینه پژوهشی بزرگی را به تسهیل پیشرفت کار اختصاص داد. همچنین تشکر می­‌کنم از بنیاد پژوهشی عبری­ـ­آلمانی (GIF) برای حمایت­های مالی و اجرایی. و همچنین از اوا شور (Eva Short)، سردبیر فصلنامه فلسفی اورشلیم IYYUN به خاطر ویرایش این کتاب و بسیاری از کتاب­‌های دیگر من که همواره برای مشاوره­‌های هوشمندانه­‌اش در دسترس بوده است، تشکر می­‌کنم.

از کتاب انقلاب فلسفی کانت

نوشته‌ی یرمیاهو یوول/ ترجمه آکو امینی