تاریخ عقال

عقال

اهالی کویت از نزاع‎های بسیار میان قبایل خسته شده بودند و برای حفظ مال و جان خود، اقدام به ساخت دیوار نمودند تا مرزی میان آن‎ها و قبایل صحرانشین باشد. دیوار در اواخر دوره‎ی شیخ عبدالله بن صباح اوّل ساخته شده است.

بدین‎سان، رُمان ماده شتر صالحه از دل درگیری‎های قبیله‎ای و کینه­جویی پادشاه و جنگ صریف و ساخت دیوار بیرون آمده است.

در تصویر پوشش مردم، نویسنده به پوشیدن عِقال همراه لباس فرنگی اشاره می­کند، که نشان‎دهنده‎ی زمینه‎های تغییرات فرهنگی است. چنانچه سنعوسی در رمان ساقه‎ی بامبو به معضلاتی جهانی چون هویت و جایگاه و طبقه‎ی اجتماعی افراد در کویتِ امروز پرداخته، در ماده‎شتر صالحة از درون به کویت نگریسته و معضلات گذشته را بررسی کرده است؛ معضلاتی که چه‎بسا همچنان وجود داشته باشند و قربانی می‎گیرند.

بنا بر یکی از دیدگاه‎ها و پژوهش‎ها، تاریخ عقال به دوره‎ی عبّاسی بر می‎گردد؛ زمانی که عرب‎ها پس از سقوط اندلس عمامه‎ای سیاه به دور سر خود می‎بستند تا اندوه خود را از این حادثه نشان دهند. سپس این عمامه‎ی سیاه مفهومش تغییر یافت و به عقال تبدیل شد.

ساکنان جزیرة العرب قدیم پوشیدن عقال را رمز اصالت و قدرت مردانگی می‎دانستند و البته جزئی از پوشش لباس سنتی بود.

یکی از نخستین تصویرها در این رمان، عقالی است مایل: «آن دم‌ که دیوارهای گِلی شهر را به‎هنگامِ آمدنشان از صحرا مشاهده کرد، و عِقال متمایل سرش را راست و ریست کرد، تا مردم شهر ندانند از کدام قبیله‎اند، ولی کارگر جوان ـ «طَلال» ـ عقال خود را متمایل نگه داشت.»

بر اساسِ فرهنگ عرب، فردی که عقال خود را متمایل می‎بندد عاشق و دلباخته است، اما کسی که عقال را پشت سر می‎گذارد، از ناراحتی یا ورشکستگی رنج می‎برد.

درواقع، نویسنده با این جمله همزمان راز و موضوعی اجتماعی به‎تصویر می‎کشد و این گونه پرداختن‎ها از موضوعات مکتب رُمانتیسم اجتماعی است.

رمان در آغاز از موقعیت‎های اجتماعی و فرهنگی می‎گوید و در فصل بعد به چهل سال پیش بازمی‎گردد و در فصل آخر باز به زمان حال. ما در این جابه‎جایی میان سال‎ها مسائل بسیاری را مشاهده می‎کنیم تا دریابیم ریشه‎ی مشکلات اکنون در گذشته‎ی دور و نزدیک است.

برگرفته از کتاب ماده شتر صالحه