سرچشمه انقلاب های اجتماعی

اگرچه چندین نسل از عالمان اجتماعی کوشیده‌اند تا علل و سرچشمه‌های انقلاب‌های اجتماعی را توضیح دهند، هیچ اجماع عمومی نظری در این‌باره پدید نیامده است. در چند دهه گذشته مدل‌های ساختاری انقلاب تا حد زیادی درک ما را از انقلاب‌ها در کشورهای در حال‌ توسعه ارتقاء داده‌اند.

انقلاب های اجتماعی

چندین‌ کار تاثیرگذار با تمرکز بر متغیرهایی همچون ماهیت دولت، اقتصاد، طبقات، و شرایط بین‌المللی، مسیری طولانی را به‌سوی توضیح انقلاب‌های اجتماعی پیموده‌اند.

تحلیل‌های ساختاری در مورد آسیب‌پذیری‌های دولت درون نظام‌جهانی، ساختارهای داخلی دولت‌ها، و روابط آنها با اقتصاد و سیاست به‌نحو سودمندی در مطالعه تضادهای اجتماعی در مقیاس بزرگ و انقلاب‌ها نشان داده شده‌اند.

با این‌حال و علی‌رغم پیشرفت‌های زیاد، مدل‌های ساختاری به‌خودی خود نمی‌توانند پیچیدگی انقلاب‌های‌اجتماعی در کشورهای در حال توسعه را توضیح دهند.

اگرچه شرایط ساختاری صحنه را برای تضادها مهیا می‌سازند، آنها قادر به تعیین فرایندها یا پیامدهای انقلابی نیستند. لذا برای اینکه یک تحلیل ساختاری درباره تضادهای انقلابی و پیامدهای آنها جامع باشد، باید مبتنی بر متغیرهای دیگری گردد.

به‌علاوه مدل‌هایی که مبتنی بر نقش تضادهای طبقاتی هستند برای توضیح انقلاب‌های اجتماعی نابسنده‌اند. اگرچه میزانی از خصومت طبقاتی ویژگی انقلاب‌ها به‌شمار می‌آید، اما تضادهای طبقاتی به‌خودی خود موجب انقلاب ‌اجتماعی در کشورهای در حال توسعه معاصر نمی‌شوند.

در واقع تضاد شدید طبقاتی می‌تواند در عمل احتمال انقلاب‌ها را کاهش دهد زیرا در فقدان اختلال‌ها یا آشفتگی‌های دولتی، ائتلاف‌های طبقاتی برای سقوط دولت از اهمیت برخوردار بوده‌اند. نظریه مارکس درباره انقلاب به‌طور اساسی بر طبقات اجتماعی تمرکز دارد و فرض می‌کند که تضاد طبقاتی در قلمرو اقتصادی، به‌ ناگزیر در قلمرو سیاسی نمود می‌یابد. استدلال اصلی در تحلیل مارکس آن بود که استثمار طبقاتی در بستر بحران اقتصادی منجر به‌شورش و انقلاب می‌شود.

اثر حاضر برخلاف نظریه مارکس نشان خواهد داد که سطحی بالا از ستیزه‌جویی طبقه‌کارگر و یک جابجایی ایدئولوژیکی در برابر طبقه و نظام‌سرمایه‌داری می‌تواند در عمل از شکل‌گیری ائتلاف‌های‌طبقاتی گسترده، که برای انقلاب‌ها ضروری‌اند، جلوگیری کند. از آنجا که انقلاب‌ها در قرن بیستم فقط در جایی وقوع یافته‌اند که طبقات عمده اجتماعی موفق به‌شکل دادن به ائتلاف‌های گسترده شدند، هر نظریه انقلاب باید همچنین بر دولت، ماهیت آن، و آسیب‌پذیری‌های دولت در قبال تضادهای انقلابی تمرکز نماید.

در این زمینه: ایدئولوژی و انقلاب اجتماعی

برگرفته از کتاب مطالعه تطبیقی انقلاب های اجتماعی