سینما

سینما در نیمه اول قرن بیستم حداقل در اروپا و آمریکای شمالی، هنر غالب محسوب می‌شد. این امر در هیچ کجای جهان به‌اندازه‌ی اتحاد جماهیر شوروی سابق آشکار و هویدا نبود.

سرزمینی که از سوئی سخن لنین درباره‌یسینما را به الگویی برای خود مبدل کرده بود: «سینما مهم‌ترین هنر در میان همه‌ی هنرها است.» و از سوی دیگر تا همین اواخر بالاترین آمار سینما روها را در جهان به خود اختصاص داده بود.

در دوران سیاست‌های توده‌ای، سینمای شوروی دستخوش نوعی استحاله شد، استحاله و تبدیلی از ابزاری شکننده ولی مؤثر برای جذب توده‌های دهقانی بی‌سواد در جنگ‌های داخلی پس از انقلاب اکتبر 1917 از طریق یک سری آزمایش به یک سلاح توده‌ای برای تبلیغات از طریق تفریحات و سرگرمی تبدیل شد.

این ابزار نخست تصویر کلی اتحاد جماهیر شوروی را (چه در داخل و چه در خارج کشور برای مخاطبان نخبه و عام خود) شکل داد و سپس به ابزاری برای افشای نقاط ضعف گذشته و حال کشور در روند توأمان گلاسنوست و پرسترویکا تبدیل شد.

در حال حاضر سینماهای ملی جمهوری‌های جانشین اتحاد جماهیر شوروی سابق همانند سایر نهادهای آن ابرقدرت پیشین با مجموعه مشکلات گیج‌‌کننده‌ای از کم‌اهمیت تا مهم دست‌به‌گریبان هستند.

موقعیت محوری سینما در تاریخ فرهنگی کشور روسیه و نیز اتحاد جماهیر شوروی سابق از سوئی و ترکیب منحصربه‌فرد آن از رسانه‌های جمعی، فرم هنری و صنعت سرگرمی از سوی دیگر، از آن یک میدان نبرد دائمی برای درگیری‌های مابین مفاهیم ایدئولوژیک و هنری گسترده‌تر نه‌تنها در روسیه و اتحاد شوروی بلکه در جهان بیرون آن‌ها ساخت.

بحث‌هایی که در دهه‌ی 1920 درباره‌ی شایستگی‌ها و برتری‌های نسبی فیلم مستند به فیلم داستانی، سینما به تئاتر یا نقاشی و نیز نقش ویژه‌ی سینما در شکل‌گیری فرهنگ شوروی پس از انقلاب و شکل دادن به انسان جدید در اتحاد جماهیر شوروی به راه افتاد، بازتاب‌هایی در چالش‌های کنونی جامعه‌شناختی هنر سینما پیداکرده‌اند.

ازجمله‌ی این چالش‌ها می‌توان به بحث درباره‌ی نقش تأثیرگذار سینما در مقایسه با دیگر فرم‌های هنری در انقلاب فرهنگی و روانی آگاهی بشری اشاره کرد که در فرآیندهای تحول اقتصادی و سیاسی اتحاد جماهیر شوروی سابق به جوامع مدرن اقتصادی و صنعتی کنونی و نیز کشورهای تحت حاکمیت قانون، ریشه‌ای و ضروری بوده است.

نقش محوری سینما علاوه بر این‌ها باعث تبدیل آن به ابزاری حیاتی و کارا جهت بررسی و نقد برگ‌های خالی تاریخ روسیه و شوروی شد تا نسل حاضر از طریق به‌کارگیری آن با گذشته‌ی خود کنار بیایند.

ما در این مجموعه کتاب‌ها قصد داریم تا فیلم‌های روسی و شوروی سابق را در بستر سینماهای روسیه و شوروی سابق و سینماهای روسیه و شوروی سابق را در بستر تاریخ سیاسی روسیه و اتحاد جماهیر شوروی سابق و فضای پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و جهان در ابعادی گسترده‌تر بررسی کنیم. در چارچوب فوق‌الذکر برای نگارش مجموعه کتاب‌های حاضر، با هدف پوشش دادن طیف گسترده‌ای از موضوعات و به‌کارگیری دامنه‌ای وسیع از رویکردهای روش‌شناختی و شیوه‌های ارائه، نویسندگانی را از شرق و غرب جهان برای همکاری دعوت کردیم.

این امر ناگزیر، مستلزم یک‌بار دیگر زیرورو کردن زمین کهنه به‌منظور بررسی مجدد نظرات دریافتی است، اما در اصل به معنی افزایش وسعت و عمق دانش ما، یافتن پاسخ‌های جدید برای سؤال‌های قدیمی و مهم‌تر از همه طرح سؤالات جدید برای تحقیق بیشتر و زمینه‌های تازه برای پژوهش‌های افزون‌تر است.

هدف اصلی این مجموعه کتاب‌ها، مشخص نمودن جایگاه دقیق سینمای روسیه و شوروی سابق در حوزه‌های جامعه‌شناختی و زیباشناختی است، هم به‌عنوان یک نیروی فرهنگی اصلی و هم بسان بوته‌ی آزمونی که برای توسعه‌ی فرهنگ سینمایی جهان اهمیت بسزایی دارد.

ما در این مجموعه کتاب‌ها تلاش کرده‌ایم تا بهترین‌های دانش گذشته، حال و آینده را با شیوه‌‌ی نگارشی قابل‌فهم و درک طیف گسترده‌ای از مخاطبان ترکیب کنیم؛ چه مخاطبینی که علاقه‌ی مطالعاتی آن‌ها سینما است چه آن دسته که به تاریخ سیاسی کشورهای جهان علاقه‌مند هستند.

برگرفته از کتاب سینمای شوروی

سیاست و اقناع در دوره استالین