قاعده‌ی اصلی زیست‌شناسی مولکولی

چند شهود باستانی

قاعده‌ی اصلی زیست‌شناسی مولکولی را می‌توان به طور کامل چنین بیان کرد: همه اشکال و فرآیندهای بی‌شمار در موجودات زنده را می‌توان بر اساس ساختارهای اتمی و مولکولی و برهم‌کنش آن‌ها با یکدیگر توضیح داد. اگرچه این سطح از درک هنوز به دست نیامده است (و با توجه به پیچیدگی شدید حیات، شاید هرگز محقق نشود)، اما برای این تلاش هرگز با موانع غیرقابل عبور مواجه نشده‌ایم. این هدف در قرن گذشته به تحقق خود نزدیک شده است.

در واقع، زیست‌شناسی مولکولی خود اصطلاحی جدید است. بنابراین، ممکن است تعجب آور به نظر برسد که ایده‌ی اصلی بیش از دو هزار سال قدمت داشته باشد. فیلسوف یونانی دموکریتوس و هم قطارهایش در قرن پنجمِ پیش از میلاد یک مدل ساده و قابل توجهی برای جهان ارائه کردند.

همه چیز – میز، صندلی، خورشید، ماه، علف، حتی مغز و بدن انسان – از ذرات غیر قابل تقسیم ابتدایی به نام اتم (به معنی ذره)‌ تشکیل شده است. البته آن‌ها نمی‌توانستند اتم‌ها را آن‌طور که امروز می‌شناسیم تصور کنند، اما به درستی حدس زدند که اجسام و مواد مختلف از ترکیب‌های متفاوتی از اتم‌ها (ما امروزه این ترکیب‌ها را مولکول می‌نامیم) ایجاد شده‌اند. این ایده، هسته دانش شیمی و بیوشیمی مدرن است.

برون‌یابی این ایده در زیست‌شناسی مبنایی برای ”زیست‌شناسی مولکولی“ است. این علم جدید درک اساسی ما از موجودات زنده را تغییر می‌دهد، خواه این موجود یک باکتریِ تک سلولی باشند یا گیاهان و جانوران پرسلولی. در نتیجه‌ی وجود این دانش پایه، جهانی که ما در آن زندگی می‌کنیم را پیوسته در حال دگرگونی خواهیم یافت.

اگرچه فرضیه‌ی اتمی (ذره گرایی) با هر دین یا مکتب فلسفی باستانی در تضاد بود و تا دو هزار سال آینده نیز قابل آزمایش نبود، اما این فرضیه در سراسر دوران باستان طرفداران خود را حفظ کرد. تقریباً در آغاز دوران مسیحیت، شاعر و فیلسوف رومی، لوکرتیوس، شرح و بسط کاملی از این ایده را در شعر بلند ”De rerum natura“ که معمولاً ”درباره طبیعت اشیا“ ترجمه می‌شود، سروده است. متأسفانه، این اثر برای بیش از هزار سال ناپدید شده بود، تا اینکه یک نسخه از آن (تصویر 1-2) در سال 1417 توسط یک جوینده‌ی نسخ خطی در صومعه‌ای در مرکز آلمان (احتمالاً در فولدا) کشف شد. مدت‌ها قبل از آن، در طول هزار سالِ تاریک پس از سقوط روم، بسیاری از آموخته‌های باستانی، از جمله آثار اصلی دموکریتوس و مکتب او، ناپدید شده یا از بین رفته بودند. اندک دانشی از زیست‌شناسی که یونانی‌ها و رومی‌ها خلق کرده بودند، به ترکیبی آشفته از مشاهدات و داستان‌های غیرمرتبط از جانوران و گیاهان افسانه‌ای مبدل شد.

برگرفته از کتاب تکامل زیست شناسی مولکولی