خرافات

روشنگری علاوه بر خطاها و ناآگاهی، علیه پیش‌داوری‌ها و خرافات، خیال‌پردازی‌ها و تعصبات، موضع‌گیری می‌کند:

علیه پیش‌داوری‌ها، یعنی علیه قضاوت‌ها و نگرش‌های هیجانی و احساسی به‌جای قضاوت‌ها و همچنین نگرش‌های عقلانی؛ علیه خرافات، یعنی علیه بی‌اهمیت شماریِ خودسرانه و بی‌معنی امر مطلق؛ علیه تعصبات، یعنی علیه پافشاری اصلاح‌ناپذیر روی تصوراتی ثابت.

• همه‌ی این موارد علاوه بر پدیدارهای قدیمی و اغلب مذهبی خود، از پدیده‌های مدرن و اغلب سیاسی نیز برخوردار هستند، مثلاً در افراط‌گرایی و ایدئولوژی‌های بدنام و نفرت‌انگیز مرتبط با آن.

تصورات توهم‌زای مذهبی و سیاسی، اغلب در شکل‌هایی درک‌نشدنی همچنان رایج هستند و می‌توانند در هر زمان بار دیگر به روان‌پریشی‌های توده‌ای منجر شوند.

• آن‌ها را نمی‌توان از میان برداشت، اما می‌توان با گسترش یک ذهنیت انتقادی، مانع رشد آن‌ها شد و با موفقیت با آن‌ها مبارزه کرد: زیرا آن‌ها صرفاً «نقاط ضعف قوه‌ی فاهمه»نیستند، بلکه نگرش‌های فکری ریشه‌داری به شمار می‌روند.

اما مهم‌تر از همه‌ اینکه امروزه با وضوح بیشتری می‌توان دریافت که پیش‌داوری‌ها و خرافات، خیال‌پردازی‌ها و تعصبات، نه تنها اجتناب‌ناپذیر و نابودنشدنی هستند، بلکه در اساس خود از عناصر مثبتی نیز برخوردار هستند و بنابراین با وجود شکل‌های پدیدار منفی، کاربردهای قانونی و به ظاهر غیرقابل جایگزین نیز دارند.

ما قبلا اینجا در این مورد مطلبی را منتشر کرده ایم

برگرفته از کتاب امید به عقل