مغالطه در اطلاعات

«به هنگام فریب عالمگیر، گفتن حقیقت، کنشی انقلابی است»

جورج اورول، داستان نویس

در سال 2016، «کریگ سیلورمن»، سردبیر رسانه‌ای به نام « BuzzFeed»، شروع به تحقیق درباره یک جریان خبری جعلی درباره سیاست آمریکا کرد. هنگامی که تحقیقات بیشتری را انجام داد، به بیش از 140 وب سایت خبری دست یافت که در یک شهر کوچک بالکان با 55 هزار نفر جمعیت به نام «ولِز» Veles ثبت شده‌اند. این وب سایت‌ها مانند:

Trumpvision365.com

USConservativeToday.com

DonaldTrumpNews.co

USADailyPolitics.com  

مثل وب سایت‌های خبری آمریکایی پر سر و صدا بودند اما تقریباً همه آن‌ها مطالبی را منتشر می‌کردند که بسیار نادرست و به نفع کاندیدای ریاست جمهوری وقت آمریکا، دونالد ترامپ بود.

تحقیقات آنها نشان داد که این وب سایت‌ها توسط جوانانی در ولز و مقدونیه که راهی آسان برای کسب درآمد آنلاین پیدا کرده اند، اداره می‌شوند. روش کار آن‌ها ساده بود. آنها از محتوای‌های پرحاشیه استفاده می‌کردند یا در بسیاری از موارد، محتوای وب سایت‌های راست گرا را سرقت می‌کردند. مطالبی با برخی ویرایش‌ها و عناوین جلب توجه کننده توسط جوانان مقدونی در این وب سایت‌ها ارسال می‌شد. سپس آن‌ها برای افزایش بازدید و ترافیک، این محتوا را در فیس‌بوک به اشتراک می‌گذاشتند و بازدید از فیس‌بوک به درآمد تبلیغاتی منجر می‌شد. آنها کاربران آمریکایی را هدف قرار می‌دادند چون در تعیین درامد فیس‌بوک از طریق اگهی، ارزش کاربران داخل امریکا چهار برابر کاربر خارج از ایالات متحده است.

در یک بازه زمانی کوتاه، اصطلاح «فیک نیوز» از یک اصطلاح در شبکه‌های اجتماعی به یک مرداب سیاسی تبدیل شد. از زمان انتخابات 2016 آمریکا، پدیده فیک نیوز مورد توجه علمی و رسانه‌ای قرار گرفته است. در مارس 2017، «سرتیم برنرز- لی»، یکی از سازندگان شبکه جهانی وب، خواستار برخوردی جدی با این مساله شد. او در نامه‌ای سرگشاده گفته بود مغالطات، یا اخبار جعلی که تعجب آور یا تکان دهنده است یا برای برانگیختن تعصبات ما طراحی شده می‌تواند همانند یک آتش سوزی گسترش یابد. در گزارشی از سوی «گارتنر»، یکی از برجسته‌ترین شرکت‌های مشاوره‌ای در جهان، «افزایش فیک نیوزها» به عنوان یکی از پدیده‌های برجسته آینده جهان، پیش بینی شده بود. این گزارش بیان می‌کند که تا سال 2022، اکثریت جامعه در اقتصادهای پیشرفته، بیشتر از اطلاعات در حال مصرف مغالطات اند!

نگاهی گذرا به تاریخچه «مغالطات»

به منظور درک پدیده نوظهور «مغالطات اطلاعاتی» مهم است که تشخیص دهیم این مساله از قرن‌ها قبل وجود داشته است. اصطلاحش ممکن است جدید باشد، اما پدیده جدیدی نیست. در فرانسه قرن هفدهم، اصطلاح «کانارد» (canard) برای توصیف یک شایعه یا داستان بی‌اساس استفاده می‌شد که معمولاً توسط تاجران در خیابان‌های پاریس ساخته و پرداخته می‌شد. یکی از مشهورترین «کانارد»ها مربوط به به دام انداختن هیولایی در شیلی بود که به اسپانیا منتقل می‌شد. این داستان با شمایل یک اژدهای حکاکی شده روی یک جسم مسی کامل می‌شد. تاریخچه مغالطات حتی به پیش از قرن هفدهم می‌رسد.

«اوکتاویان» در بازه زمانی رقابت برای جانشینی «ژولیوس سزار» در قرن اول پیش از میلاد علیه «مارکوس آنتونیوس» رقیب سیاسی او در امپراتوری روم، یک برنامه اطلاعات فریبکارانه را اجرا کرد. این تنها نمونه‌ای از یک واقعه تاریخی نیست، بلکه کمی تعمق در آن، مواردی از کمپین مغالطات اطلاعاتی را هم نشان می‌دهد. در طی انقلاب فرانسه، مجدداً مورد هیولای شیلی بازآفرینی شد و این بار سر هیولا با چهره «ماری آنتوانت»، ملکه فرانسه جایگزین شد. این یک تلاش سازمان یافته برای بدنام کردن ملکه بود و ممکن است در دامن زدن به نفرت علیه او و سرانجام، سربریدنش هم نقش داشته باشد. وقتی قدرت روزنامه‌ها در استفاده از مغالطات اطلاعاتی درک شد، محدودیت‌های دولتی هم وارد کار شدند. هلند در قرن هجدهم، اقدام به جریمه و محدود کردن روزنامه‌هایی کرد که گزارش‌های جعلی منتشر می‌کردند.

دسترسی به بستر تاریخی مغالطات برای درک روشهایی که در گذشته به کار گرفته می‌شد، چگونگی تکرار آن مضامین { درعصر حاضر} و نحوه برخورد ما با آنها مفید است. بسیاری از روایت‌های گذشته در مورد مغالطات مربوط به نظریه‌های توطئه است که بدون هیچ گونه مدرکی با حقه بازی فروخته می‌شد. در سال 1835 نخستین جعل اطلاعاتی در مقیاس بزرگ را شاهد بودیم.

حقه بزرگ – حقه بزرگ ماه 1835. «نیویورک سان» شش مقاله در مورد کشف حیات در ماه منتشر کرده بود. عدم دقت و فقدان تحقیقات علمی در این داستان‌ها، «ادگار آلن پو»، نویسنده و منتقد ادبی را چنان عصبانی کرد که تصمیم گرفت نشان دهد چگونه چنین جعل‌هایی به خوبی انجام می‌شود. بین سال‌های 1830 تا 1840 او حداقل شش روایت تقلبی مختلف درباره خورشید نوشت. یکی از مشهورترین‌هایش این بود که یک بالون در عرض سه روز با هوای گرم از اقیانوس اطلس عبور کرده است. توجه «پو» به ریزه کاری‌های علمی باعث شد حقه بازی‌های او بسیار باورپذیر شود.با وجود تمسخر و فریب‌های «پو» مردم داستانهایش را باور کردند.

اما همانطور که می‌دانیم مغالطات بیش از کلاهبرداری‌هایی که برای سرگرمی یا ایجاد رعب و وحشت طراحی شده‌اند کاربرد دارد. استفاده از مغالطات هم توسط افراد در قدرت سیاسی و هم علیه آن‌ها امروزه به همان اندازه واقعیت دارد که در مبارزات «اوکتاویان» علیه «مارکوس آنتونیوس» و در افکار عمومی علیه «ماری آنتوانت» واقعیت داشت. معرفی فناوری‌های جدید اطلاعاتی همواره منجر به افزایش مغالطات شده است. این امر در برهه‌های مختلف تاریخ با اختراع رسانه‌های چاپی و روزنامه‌ها، ظهور اینترنت و اخیراً رسانه‌های اجتماعی پررنگ‌تر شده است.

اصطلاح روزنامه نگاری «clickbait» (طعمه گذاری برای کلیک بیشتر- روزنامه نگاری کلیک محور)، برای گزارش‌های خبری مهیجی به کار می‌رود که برای دریافت کلیک‌های بیشتر از کاربران جدید اینترنت طراحی شده است. درحالی که این پدیده به هیچ وجه جدید نیست. در دهه 1890، ناشران دو روزنامه رقیب، « پولیتزر» و «ویلیام هرست»، بر سر سهم بازار شروع به فروش گزارشات و شایعات هیجان انگیزی کردند که گویی واقعیت داشتند. روشی که در آن زمان به عنوان «روزنامه نگاری زرد» شناخته شد. به طور کلی اعتقاد بر این است که این روند مغالطات و شهرآشوبی‌ها در کشاندن ایالات متحده به جنگ با اسپانیا در سال 1898 موثر بود. در این زمان، کوبا برای استقلال از اسپانیا در تلاش بود. ایالات متحده ناو جنگی خود « USS Maine» را برای محافظت از منافع مردم آمریکا در کوبا به این کشور فرستاد. با کاهش تنش‌ها، انفجار در کشتی آمریکایی، هیزمی برای عملیات اطلاعات فریب فراهم کرد. «دنیای نیویورک» متعلق به «پولیتزر» و «نیویورک ژورنال» متعلق به «هرست» به شدت درگیر تولید داستان‌های پرشورتری شدند که به اشتباه اسپانیا را درگیر می‌کرد. این اخبار باعث فریب افکار عمومی در ایالات متحده در راستای فشار برای اقدام تلافی جویانه شد که مستقیماً به جنگ منجر شد.

جنگ‌های جهانی شاهد استفاده مکرر از کمپین‌های اطلاعات فریب بود. داستان کارخانه جنازه ساز آلمانی، ماشین آلات تبلیغاتی «جوزف گوبلز» و تبلیغات ضد نازی توسط سرویس‌های اطلاعاتی انگلیس برای ترغیب آمریکا برای پیوستن به جنگ، نمونه‌های بارز مغالطات در این دوره است. در طول جنگ جهانی اول، به دلیل محاصره دریایی بریتانیا، کمبود چربی در آلمان وجود داشت. گزارش‌هایی مبنی بر اینکه آلمانی‌ها به استخراج گلیسیرین از بدن سربازان کشته‌شده متوسل شده‌اند، گزارش شده بود. «تایمز» و«دیلی میل» دو روزنامه مهم انگلیس در سال 1917 گزارش‌هایی از منابع ناشناس منتشر کردند که مدعی بازدید از کارخانه‌های اجساد بودند. با وجود اینکه نادرست بودن این گزارش‌ها ثابت شد، اما تأثیر طولانی مدت آن باقی ماند. در طول جنگ جهانی دوم، زمانی که اخبار مربوط به هولوکاست برای اولین بار منتشر شد، اطلاعات نادرست قدیمی یکی از عواملی بود که گفته می شود باعث شد این گزارش های اولیه چندان جدی گرفته نشود.

 مغالطات نیز با گذشت زمان سازمان یافته‌تر و پیچیده‌تر شده‌اند. از سال 1970 دولت آپارتاید آفریقای جنوبی از یک تبلیغات پیچیده جهانی و لابی گری حمایت مالی کرد. قصد آن‌ها هدف قرار دادن چهره‌های اصلی تأثیرگذار در غرب برای مقابله با مخالفت‌هایی بود که با سیاست‌های آپارتاید انجام می‌گرفت. این یک کارزار سازمان یافته بود که توسط سازمانی به نام انجمن بین المللی همکاری و توسعه در آفریقای جنوبی یا ACODA انجام شد. آن‌ها کنفرانس‌ها و سمینارهایی ترتیب می‌دادند و پذیرایی‌های شام با حضور چندین شخصیت برجسته مانند نمایندگان پارلمان انگلیس و اروپا برگزار می‌کردند.

واکنش‌های ما در برابر مغالطات نیز شدیدتر شده است. انتقاد «لیپمن» از مطبوعات، واکنشی به تبلیغات جنگ طلبانه‌ای بود که رسانه‌های آمریکایی تا زمان جنگ جهانی اول در آن شرکت داشتند. در واقع این انتقادها و گفتگوی او با «دیویی» محور پایه گذاری راه حل‌های مناسبی بود که به ویژه توسط نیویورک تایمز هدایت می‌شد و این راه حل‌ها منجر به جدا شدن تبلیغات از حقایق در سرمقاله‌ها شد. همانطور که در آن زمان رخ داد، امروز هم نیازی مبرم به دستیابی به راه حل‌هایی وجود دارد که نقشی که پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی در انتشار اخبار و اطلاعات بازی می‌کنند را شناسایی کند.

در هند، سنت شفاهی هزاران ساله و عدم تأکید بر داده‌های مکتوب بستر کافی برای انتشار اطلاعات غلط را فراهم می‌کند. شایعاتی درباره مخلوط کردن چربی حیوانات، به ویژه گاو و خوک (اولی برای هندوها و دومی برای مسلمانان حرام بود)، با آرد در هند قرن نوزدهم مطرح شد که شورش‌هایی در پی داشت. کتاب «محمود فاروکی»، تحت عنوان « محاصره شده، صداهایی از دهلی –1857» استفاده استراتژیک از این شایعه توسط شورشیان برای برانگیختن احساسات مذهبی پیاده نظام هندو و مسلمانان علیه انگلیس را روشن می‌کند.

ما قبلا اینجا در این مورد مطلبی را منتشر کرده ایم

برگرفته از کتاب شبکه های اجتماعی و سیاست قدرت