استدلال

برای فهم نقطه عزیمت کانت در استدلال واپس­رونده، ما باید به خاطر داشته باشیم که او در بحبوحه انقلاب علمی مدرن زندگی می­کرد، زمانی که فیزیک گالیله و نیوتن به اندازه ریاضیاتِ محض که از بسیار وقت پیش، به عنوان مُدل کامل و نهایی دانش پذیرفته شده بود، بدیهی به نظر می­رسید.

این به کانت اجازه می­داد تا این را–همچون یک واقعیت تاریخی‌ـ‌فرهنگی- اظهار کند که ما سرانجام یک علم طبیعی تجربی را به چنگ می­آوریم که قوانین و تبیین­های آن در هرجا و هر زمان، بدون استثنا معتبر هستند. کانت قادر به تصور این نبود که افرادی به طور جدی آن را انکار کنند.

او استدلال­های هیوم را همچون تلاشی برای اثبات عدم موفقیت و غیر ممکن بودن متافیزیک فهم کرده بود، نه غیرممکن بودن علوم طبیعی. به­علاوه، در علوم جدید، از کپلر و گالیله گرفته تا نیوتن، اصول مقدماتی فیزیکی­ای نظیر قانون لختی، برابری نیروی کنش و واکنش، اصل علیتِ یک­سویه و این اصل جدی که طبیعت خود را معطوف به ریاضیات می­کند –که گاهی همچون «اصول موضوعه علم» شناخته می­شوند- وجود داشته است.

این اصول و اصول مشابه، یک «علم طبیعی محض» پوشیده را برمی­سازد که در بنیان علوم طبیعی کار می­کند و آن را به طور کلی معتبر می­سازد. بنابراین کانت مطمئن بود که می­تواند با شروع از جملات و گزاره­هایی بدیهی و مشهود، [به این نتیجه برسد] که یک علم طبیعی کلی و ضروری، واقعاً وجود دارد.

اما اگر این­چنین است، ما چگونه امکان­پذیر بودن آن را تبیین می­کنیم؟ در اینجا کانت از نتیجه­ای که تجربه­گراها خصوصاً هیوم می­گیرند، اقتباس می­کند که نشان داد ما پیش از این، نظریه تجربه­گرایان را که مدعی است تمام عناصر شناخت فقط و فقط مشتق از تجربه­اند، پذیرفته­ایم، [بنابراین] ما باید نتیجه بگیریم که هیچ­گونه ارتباط ضروری میان ابژه­ها و رویدادهای طبیعی امکان­پذیر نیست، بلکه آنچه هست، تنها در کنارهم بودن و پیوند احتمالی است.

بنابراین، فرضیات تجربه­گرایی در تبیین امکان­پذیر بودن علم ضروری شکست می­خورد –و کانت می­گوید که این یک نقص بزرگ در مکتب تجربه­گرایی و فروپاشی نظریه اصلی آن است.

 تنها راه منسجم برای تبیین امکان­پذیر بودن علوم، درک این نکته است که فاهمه حاوی عناصر پیشینی اصیلی است که مشتق از حواس نیستند و خودْ پیش­شرط تجارب حسی هستند. این نکته، دال بر این است که بنیادهای عینیت (کلیت و ضرورت) از فاهمه انسانی سرچشمه می­گیرند، آن سرچشمه­ای که ذاتی خودآگاهی است –و این چیزی جز نظریه انقلاب کپرنیکی نیست.

ما قبلا اینجا در این مورد مطلبی را منتشر کرده ایم

برگرفته از کتاب انقلاب فلسفی کانت